stresStres mogą powodować dramatyczne wydarzenia (np. katastrofy), obejmujące całe grupy społeczne, problemy lub zagrożenia dotyczące jednej lub kilku osób, ale także drobne, codzienne uciążliwości (jak np hałas czy palenie papierosów). Większe znaczenie niż samo wydarzenie, mogące być źródłem stresu, może mieć jego subiektywna ocena, a także ocena możliwości poradzenia sobie z powstałymi trudnościami. Pomocne są przy tym umiejętności radzenia sobie z pojawiającymi się negatywnymi emocjami i umiejętność korzystania ze wsparcia społecznego.
Krótkotrwała reakcja na stres polega na mobilizacji organizmu do zwiększonego wysiłku fizycznego i aktywności umysłowej. Zwiększa się ciśnienie krwi, podwyższa tętno i poziom cukru, zwężają naczynia krwionośne w skórze, myśli biegną szybciej, szybsze są też reakcje na bodźce. Ciało i umysł przygotowane są do działania, do walki lub ucieczki. Pojawiają się emocje takie jak strach, lęk, złość, wrogość.
Przedłużający się stan mobilizacji organizmu może prowadzić do wyczerpania i spadku odporności na czynniki wywołujące stres. Działające nieustannie stresory, jak np. ciągłe kłopoty w pracy czy nieudany związek małżeński, mogą niekiedy powodować większe szkody niż znaczne, jednorazowe niepowodzenie, choć wrażliwość na cierpienie osoby dotkniętej codziennymi zmartwieniami czy przykrościami może być stępiona. Podobne zjawisko obserwuje się w przypadku żaby, która da się ugotować żywcem, jeśli temperaturę wody podnosić stopniowo.
Stres wpływa na aktywność układu odpornościowego, podwyższając ryzyko ostrej infekcji dróg oddechowych. Może powodować niedokrwienie mięśnia sercowego, zakłócenia pracy serca i jego zmniejszoną wydolność. Może nasilić predyspozycję do zachorowania na raka.
Życie jest wyzwaniem, które niesie z sobą konieczność przeżywania stresu. Całkowite wyeliminowanie stresu nie jest możliwe ani potrzebne. Możliwe jest natomiast uczenie się strategii radzenia sobie ze stresem, by zminimalizować jego negatywne skutki. Radzenie sobie ze stresem obejmuje doraźne obniżanie przykrego napięcia, łagodzenie negatywnych stanów emocjonalnych oraz poszukiwanie rozsądnych sposobów rozwiązywania pojawiających się problemów, powodujących stres.
Spostrzeżenie, że niektórzy więźniowie obozów koncentracyjnych przeżyli je w dobrym stanie psychicznym, a potem wiedli długie i udane życie, doprowadziło Antonovsky'ego do sformułowania koncepcji, w myśl której odporność na stres i tendencja do zachowań prozdrowotnych zależy od określonej orientacji życiowej. Orientacja ta, nazwana przez niego poczuciem koherencji, objawia się pewnością, że życie ma swój sens i porządek, że pojawiające się wydarzenia są przewidywalne i wytłumaczalne, sprostanie wymogom życia jest możliwe oraz że wymagania te są wyzwaniem wartym wysiłku i zaangażowania. Taka postawa wobec życia zwiększa odporność człowieka na choroby i wpływa na jego długość.
| 