Reklamy
Recenzja
Andrzej Lipczyński
Kompendium wiedzy dotyczącej zdrowia, osobowości i stresu
Autorzy już na samym wstępie informują czytelnika, że trudno jest jednoznacznie zdefiniować pojęcie zdrowia. Wynika to chociażby z różnych jego aspektów. Wobec tego definicję zdrowia wyznacza cel, jakim owa definicja ma służyć. Zdrowie zawiera w sobie wiele wymiarów, między innymi fizyczny, psychiczny, społeczny i duchowy, pozostających ze sobą w aktywnych relacjach. Wyznacznikami, według Autorów, są subiektywne poczucie zdrowia (komfort psychiczny i fizyczny) oraz wynik obserwacji podmiotu z zewnątrz.Zdrowie traktowane jako proces ma charakter dynamiczny, który dąży do utrzymania równowagi , który zakłócają czynniki zewnętrzne i wewnętrzne. W tym ujęci Autorzy uważają, że zdrowie uzależnione jest od procesów adaptacyjnych w każdym obszarze funkcjonowania człowieka. Dla Autorów takimi obszarami są: biologiczny, psychiczny, duchowy kulturowy i społeczny. Proces (zdrowie) uwarunkowany jest zasobami człowieka nie tylko na płaszczyźnie fizycznej (biologicznej), psychicznej czy środowiskowej, ale jest również zdolnością rozwiązywania problemów, a tym samym nabywania nowych umiejętności. Dla Autorów jest to aktywny aspekt zdrowia.
Profesorowie Nina Ogińska-Bulik i Zygfryd Juczyński z rozmysłem kierują uwagę Czytelnika nie na przyczyny stresu, a bardziej na poszukiwanie tego, co chroni jednostkę ludzką przed nim, co pomaga w opanowaniu go, budowaniu zasobów i ich rozwijaniu. Ich stanowisko w tej sprawie bardzo wyraźnie nawiązuje do psychologii pozytywnej. Akcentując podejście transakcyjne zakładają, że stresem jest tu rozbieżność pomiędzy wymaganiami, jakie stawia życie a możliwościami ich sprostaniu przez jednostkę. Idąc dalej w konsekwencji Autorzy bardzo wyraźnie przesuwają akcent z właściwości stresu, na korzyść aktywnego radzenia sobie z nim. Takie ujęcie w konsekwencji domaga się – na co zwrócili uwagę Autorzy – koncentracji na problemie i jego funkcji emocjonalnej, szczególnie pozytywnej, mobilizującej człowieka do działania i ukierunkowuje sposób radzenia sobie. Szczególnego znaczenia nabierają tutaj takie umiejętności jak: pozytywne przewartościowanie i poszukiwanie wsparcia społecznego oraz gromadzenie doświadczenia na przyszłość.
Na podstawie literatury przedmiotu Profesorowie sugerują, że istneją pewne predyspozycje osobowościowe zwiększające ryzyko zachorowania na pewnego rodzaju choroby. Osoby uwikłane w walkę o zdobycie jak największej ilości celów w stosunkowo krótkim czasie, z tendencją do dominacji i agresywności, częściej zapadają na choroby układu krążenia (nadciśnienie tętnicze). Poza tym innymi cechami są: wycofanie się i rezygnacja z dążenia do celu, bezradność i poczucie winy demonstrowanie niezależności czy nadmiernego optymizmu. Cechy osobowości obejmującej negatywną emocjonalność, wycofanie społeczne (powstrzymywanie się od wyrażania negatywnych emocji w sposób świadomy) również według Autorów sprzyjają zakłóceniu dobrostanu. Zdrowiu sprzyjają natomiast pozytywne przekonania, co do własnej osoby, świata, poczucie własnej wartości i skuteczność kontroli, aktywność, kreatywność, refleksyjność oraz otwartość.
Spośród cech zaliczanych do "Wielkiej Piątki" istotne znaczenie dla zdrowia mają: stabilność emocjonalna, ekstrawersja, sumienność, a także otwartość na doświadczenia.
Zasoby te zwiększają skuteczność radzenia sobie ze stresem, zabezpieczają przed objawami postraumatycznymi, umożliwiają przystosowanie do stale zmieniających się warunków.
Osoby koncentrujące się na negatywnych aspektach sytuacji wykazują większe trudności w radzeniu sobie ze stresem, ponieważ posługują się nieadaptacyjnymi strategiami antystresowymi.
Autorzy odwołują się do pojęcia dobrostanu psychicznego i fizycznego do określenia satysfakcji życiowej. Satysfakcja – jak Autorzy zaznaczyli- jest pojęciem wieloznacznym obejmującym swoim zakresem zadowolenie z życia, poczucie szczęścia, dobrego samopoczucia, jakości życia. Profesorowie rozpatrują satysfakcję z życia w dwóch aspektach. Jednym jest aspekt hedonistyczny, w którym kładzie się nacisk na doświadczanie przyjemności, szczęścia. Drugi aspekt zwanym endajmonicznym, akcentuje świadomą rolę człowieka, koncentrując się na wzroście samoaktualizacji, zaangażowania. Autorzy uważają, ze czynnikami gwarantującymi satysfakcję z życia są ekstrawersja, poczucie własnej wartości, optymizm, pozytywne kontakty społeczne, poczucie odpowiedzialności.
Psychologia nawiązuje do holistycznego ujęcia funkcjonowania modelu zdrowia, a zdrowie zależy od sprawności procesów dynamicznych, równoważenia wymagań i możliwości człowieka, powiększania osobistych zasobów dla podejmowania działa, rozwoju umiejętności.
Autorzy podkreślają w swojej publikacji, że obiecującym nurtem podejścia do zdrowia jest koncentracja na pozytywnym dążeniu do pełnego rozwoju osobowości, kreatywność. Warto podkreślić, że aspekt duchowy okazuje się też bardzo istotny w różnych sytuacjach kryzysowych czy traumatycznych.
Publikacja autorstwa Niny Ogińskiej-Bulik i Zygfryda Juczyńskiego jest znakomitym kompendium wiedzy dotyczącej zdrowia, osobowości i stresu. Autorzy wykorzystali najnowszą i obszerną literaturę przedmiotu, co w wyjątkowy sposób podnosi wartość publikacji. Książkę szczególnie polecam wykładowcom i studentom psychologii.
Autor jest doktorem nauk humanistycznych, specjalistą psychologiem klinicznym.
O Autorze
Nina Ogińska-Bulik, Zygfryd Juczyński
Difin, Warszawa 2008.
Książka nawiązuje do koncepcji pozytywnego ujęcia zdrowia. Autorzy przedstawiają bogaty dorobek w zakresie badania zależności między osobowością, stresem a zdrowiem, wprowadzając wyraźne rozgraniczenie właściwości osobowości sprzyjających chorobie, od tych, które - jak się uważa - promują zdrowie. Czytaj dalej...