Reklamy
Artykuł
Krystyna Dąbrowska
Rola zespołów interdyscyplinarnych w zapobieganiu przemocy domowej
W trosce o nienaruszalność praw człowieka liczne organizacje międzynarodowe, jak np. Organizacja Narodów Zjednoczonych, Trybunał Praw Człowieka, Rada Europy podejmowały szereg uregulowań zmierzających do eliminacji przemocy wobec kobiet i dzieci, a także wykluczenia przemocy domowej. Wszelkie dokumenty powstałe w związku z niszczącym zjawiskiem przemocy wywodzą się z chęci eliminacji ukształtowanej przez wieki nierówności pozycji kobiety i mężczyzny.
W ślad za ogólnoświatową reakcją na istniejąca przemoc domową polski ustawodawca uregulował sposoby reagowania na występujące zjawiska przemocy domowej, dążąc zarówno do zapobiegania zjawiskom przemocy jak też zapewnienia ochrony ofiarom przemocy. Elementarnym aktem prawnym regulującym funkcje ochronne dla ofiar przemocy w rodzinie stała się w Polsce ustawa z dnia 29 lipca 2005 roku o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie, znowelizowana w 2010 roku z mocą obowiązującą od 1 sierpnia 2010 roku.
Dzięki nowelizacji ustawy powstała, aczkolwiek w sposób niedoskonały, możliwość skuteczniejszej ochrony ofiar przemocy domowej, a także powstała możliwość skuteczniejszego oddziaływania na sprawcę przemocy.
Przepis art. 6 ust. 1 ustawy [1] zapewnia, iż zadania w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie są realizowane przez organy administracji rządowej i jednostki samorządu terytorialnego na zasadach określonych w przepisach ustawy z 12 marca 2004 o pomocy społecznej (Dz. Ust. nr 175 poz. 1302 z późniejszymi zmianami) oraz ustawy z 12 października 1982 o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. Ust. nr 70 poz. 473 z 2007 r. z późn. zm.) chyba, że przepisy niniejszej ustawy stanowią inaczej.
Ustęp 2 art. 6 wyżej przywołanej ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie precyzuje zadania własne gmin w zakresie realizacji zadań przewidzianych ustawą a głównym celem jest stworzenie gminnego systemu przeciwdziałania przemocy, na który składają się następujące działania:
W niniejszym artykule zamierzam poświęcić uwagę celowości powołania i realizacji zadań instytucji zespołów interdyscyplinarnych w obrębie działań samorządu terytorialnego.
Zespół interdyscyplinarny działa na podstawie porozumień zawartych między wójtem, burmistrzem lub prezydentem miasta a podmiotami o których mowa w ust. 3 lub 5,9 art. 9a ustawy. Rada gminy określa w drodze uchwały sposób powoływania i odwoływania członków zespołu oraz szczegółowe warunki jego funkcjonowania. Obsługę techniczną zespołu, protokołowanie spotkań, wysyłanie korespondencji, gromadzenie i przechowywanie dokumentacji zapewnia ośrodek pomocy społecznej. Posiedzenia zespołu powinny odbywać się nie rzadziej niż raz na trzy miesiące.
W skład zespołu interdyscyplinarnego wchodzą przedstawiciele jednostek organizacyjnych pomocy społecznej, gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych, policji, oświaty, ochrony zdrowia, organizacji pozarządowych, kuratorzy sądowi oraz fakultatywnie prokuratorzy i przedstawiciele innych podmiotów działających na rzecz przeciwdziałania przemocy w rodzinie. Członkowie zespołu wybierają przewodniczącego na pierwszym posiedzeniu zespołu interdyscyplinarnego.
Członkowie zespołu interdyscyplinarnego oraz grup roboczych wykonują zadania w ramach obowiązków służbowych lub zawodowych. Są oni zobowiązani do całkowitej poufności i maja prawo do przetwarzania danych w obszarze dotyczącym stanu zdrowia, nałogów, skazań, orzeczeń w postępowaniu sądowym i administracyjnym, bez zgody i wiedzy osób, których dane dotyczą: osób dotkniętych przemocą lub stosujących przemoc.
Kolejny przepis ustawy o zapobieganiu przemocy w rodzinie, art. 9b, określa kompetencje nadane zespołowi interdyscyplinarnemu do realizacji zadań określonych przez radę gminy w jej programie przeciwdziałania przemocy w rodzinie.
W zamierzeniu ustawodawcy głównym celem działania zespołu interdyscyplinarnego jest zintegrowanie i koordynowanie działań podmiotów biorących udział w pracach zespołu, a w szczególności: diagnozowanie problemu przemocy w rodzinie, podejmowanie działań w środowisku zagrożonym przemocą w rodzinie i przeciwdziałanie temu zjawisku, inicjowanie interwencji w środowisku zagrożonym przemocą w rodzinie, rozpowszechnianie informacji o instytucjach, osobach i możliwościach udzielenia pomocy w środowisku lokalnym, inicjowanie działań w stosunku do osób stosujących przemoc w rodzinie.
W dalszych przepisach artykułów 12, 13 i 14 ustawy pojawia się instytucja grup roboczych, o których wcześniej nie było mowy. Ustawa nie określiła ich kompetencji, jedynie zaznacza, iż ich zadania mogą być zlecane przez zespół interdyscyplinarny w indywidualnych sprawach oraz, że w skład grupy roboczej może wchodzić kurator sądowy.
Zadania grup roboczych zostały sprecyzowane w §16 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 12 września 2011 r w sprawie procedury "Niebieskiej Karty". W rozporządzeniu tym zrównano ich zadania z zadaniami zespołów interdyscyplinarnych, choć bardziej je zindywidualizowano.
Ponadto zespół interdyscyplinarny winien udzielić pomocy osobie, co do której istnieje podejrzenie, że jest dotknięta przemocą, podjąć działania zmierzające do udaremnienia działań przemocowych, opracować indywidualny plan pomocy osobie dotkniętej przemocą i jej rodzinie. Ewentualnie zespół rozstrzyga o braku podstaw do podejmowania wyżej wymienionych działań.
Konkretna, pierwszoplanowa działalność zespołów interdyscyplinarnych wynika z wstępu do rozporządzenia Rady Ministrów dnia 13 września 2011 roku w sprawie procedury "Niebieska Karta" . Powyższe rozporządzenie powołując się na delegację ustawową zawartą w przepisie art. 9d ust. 5 ustawy do wszczęcia procedury "Niebieskiej Karty" powołuje przedstawicieli organizacji pomocy społecznej, gminną komisję rozwiązywania problemów alkoholowych, policję, przedstawicieli ochrony zdrowia i oświaty.
Paragraf 7 ust.1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 13 czerwca 2011 roku sygnalizuje jako pierwszą, konkretną czynność (inicjującą ewentualne dalsze działania zespołu interdyscyplinarnego w konkretnej sprawie) odebranie przekazanej przewodniczącemu zespołu niezwłocznie, nie później niż w terminie 7 dni "Niebieskiej Karty", część A, sporządzonej przez uprawniony do jej wystawienia podmiot.
Oprócz zadań ustawowych zespoły interdyscyplinarne wykonują liczne, dodatkowe zadania, jakie dla nich przewidują lokalne (gminne lub miejskie) plany przeciwdziałania przemocy w rodzinie. Przykładowe zadania zespołów, nakładanie na nich przez samorząd lokalny mogą obejmować:
Analizując powyższe przyznać trzeba, że pozaproceduralne obowiązki zespołu interdyscyplinarnego nie są małe.
Głównym celem działalności zespołu interdyscyplinarnego pozostaje jednak kontynuacja procedury "Niebieskiej Karty". Rozporządzenie Rady Ministrów z 13 września 2011 roku w art. 7 ust. 1 reguluje kwestie przekazania formularza "Niebieska Karta", część A, przewodniczącemu zespołu interdyscyplinarnego w terminie 7 dni, który to przewodniczący winien zapoznać z treścią formularza pozostałych członków zespołu w terminie 3 dni.
Niestety nie jest uregulowana forma tego zawiadomienia i uwzględniając przepis mówiący o konieczności zwoływania posiedzeń zespołów interdyscyplinarnych w terminie nie przekraczającym 3 miesięcy powstać może problem opieszałości w reakcji na zjawisko przemocy.
Ust. 2 § 8 przywołanego rozporządzenia reguluje czynność zespołu polegającą na dokonaniu analizy sytuacji rodziny w obecności zaproszonej osoby, co do której zachodzi podejrzenie, że jest dotknięta przemocą. Tę czynność może też wykonać powołana do zbadania wskazanej sytuacji grupa robocza. Wystąpienie przemocy potwierdza wypełnienie przez zespół interdyscyplinarny "Niebieskiej Karty", część C.
Ponadto członkowie zespołu interdyscyplinarnego lub grupy roboczej po uzyskaniu stosownej informacji mogą wystawić "Niebieska Kartę", część D, w obecności osoby, wobec której istnieje podejrzenie, że jest sprawcą przemocy.
Zakończenie procedury może nastąpić w przypadku ustania przemocy, po zrealizowaniu planu, ewentualnie po rozstrzygnięciu o braku zasadności podejmowania działań.
Zamiarem przyświecającym niniejszemu artykułowi jest poddanie pod rozwagę, jaką faktyczna rolę do spełnienia mają zespoły interdyscyplinarne w konfrontacji z niektórymi służbami uprawnionymi do bezpośredniego przeciwdziałania przemocy w rodzinie. Analizując regulacje wynikające z treści ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie i treść rozporządzenia Rady Ministrów z 13 września 2011 roku w sprawie procedury "Niebieska Karta", w szczególności przywołując zawarte w rozporządzeniu umocowania dla pracownika socjalnego i policji warto zastanowić się, czy w ogóle celowe jest powoływanie zespołów interdyscyplinarnych i grup roboczych.
Wątpliwości nasuwają się już co do zbiorowej formy pracy z ofiarą przemocy domowej. Jeżeli ofiara przemocy poinformowała już podmiot uprawniony do sporządzenia "Niebieskiej Karty", część A, i następnie skorzystała z zaproszenia zespołu interdyscyplinarnego lub grupy roboczej, to musi spotkać się nie z jedną osobą, której w przyjaznym miejscu opowie o szczegółach nękającego ją problemu, lecz będzie przepytywana przez kilka obcych jej osób o szczegóły swego problemu. Czy nie jest to powtórna wiktymizacja?
Ponadto negatywną okolicznością w działaniach zespołu jest prawdopodobieństwo zaistnienia dużej odległości czasowej między przekazaniem "Niebieskiej Karty" część A do przewodniczącego zespołu interdyscyplinarnego i zapoznaniem się z treścią "Niebieskiej Karty" przez członków zespołu, a odbyciem spotkania zespołu z ofiarą przemocy i jego reakcją na istniejącą sytuację.
Należy mieć przy tym na względzie, iż zadania wykonywane przez członków w zespole interdyscyplinarnym i w grupach roboczych są wykonywane w ramach obowiązków służbowych, a zatem nieodpłatnie i często poza godzinami pracy. Czy więc posiedzenia zespołu mogą być zwoływane natychmiast? Myślę, że nie jest to realne. Zatem przy uwzględnieniu długotrwałości procedury ofiara nie może uzyskać natychmiastowej pomocy, jaką mogłaby uzyskać przy wsparciu dobrze funkcjonującego pracownika socjalnego lub policjanta. Zwrócić należy uwagę na wprowadzenie stosowania przez policję algorytmu, który jest pomocny przy diagnozowaniu skali przemocy i realnego zagrożenia przemocą. Natychmiastowa reakcja i możliwość udzielenia pomocy ofierze przemocy domowej przez policjanta lub pracownika socjalnego jest ogromna wartością.
Słabą stroną działania zespołu interdyscyplinarnego jest też nadmierna biurokracja, przejawiająca się w gromadzeniu dokumentacji, którą następnie, w przypadku zdiagnozowania przemocy, przekazuje się do postępowania przygotowawczego. Postępowanie przygotowawcze stanowi pierwszy etap postępowania karnego w sprawach o przestępstwa ścigane z oskarżenia publicznego; w sprawach tych jego przeprowadzenie jest obligatoryjne. Postępowanie to, prowadzone przez prokuraturę lub policję, powinno zmierzać przede wszystkim do ustalenia, czy został popełniony czyn zabroniony, a więc czy wypełnia on znamiona określonego typu przestępstwa, a następnie czy stanowi on przestępstwo - a więc czy czyn jest bezprawny, zawiniony i społecznie szkodliwy.
Tymczasem materiał zebrany przez zespół ma bardzo ograniczoną wartość dowodową. Zeznania osób, które nie zostały pouczone o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań (zebrane kosztem dużego nakładu czasu przez jednocześnie kilka lub kilkanaście zaangażowanych w to członków zespołu interdyscyplinarnego), mają jedynie wartość notatki i są mało przydatne dla policji lub prokuratury w postępowaniu przygotowawczym.
Nie bez znaczenia dla realizacji zadań postawionych przed zespołem interdyscyplinarnym jest też fakt braku jakiegokolwiek narzędzia do wyegzekwowania stawiennictwa na posiedzenie ofiary lub sprawcy przemocy.
Zasady działania zespołów interdyscyplinarnych wydają się być oderwane od realnych możliwości prawnych, kadrowych, lokalowych i finansowych. Diagnozowanie przemocy, klasyfikowanie jej jako ewentualne znęcanie i zgłaszanie podejrzenia popełnienia przestępstwa jest czynnością wymagającą większej wiedzy o sytuacji konkretnej ofiary i proces ten wymaga czasu i pozyskania informacji.
Celem działań wszystkich podmiotów winno być udzielenie natychmiastowej, wszechstronnej pomocy, ocena ryzyka i zapewnienie bezpieczeństwa ofierze przemocy domowej natomiast zespoły interdyscyplinarne nie dają gwarancji zrealizowania najważniejszych celów pomocy w trybie natychmiastowym.
Przystępując do napisania niniejszego artykułu miałam na celu wykazanie słabości uregulowań prawnych dotyczących zespołów interdyscyplinarnych, utworzonych w celu ochrony osób doznających przemocy w rodzinie. Uważam, że wykazane w artykule słabości uregulowań prawnych mogą zwrócić uwagę osób zainteresowanych zjawiskiem przemocy domowej na konieczność podjęcia inicjatyw zmierzających do zmiany istniejącego status quo.
Skomentuj artykuł
Zobacz komentarze do tego artykułu
W ślad za ogólnoświatową reakcją na istniejąca przemoc domową polski ustawodawca uregulował sposoby reagowania na występujące zjawiska przemocy domowej, dążąc zarówno do zapobiegania zjawiskom przemocy jak też zapewnienia ochrony ofiarom przemocy. Elementarnym aktem prawnym regulującym funkcje ochronne dla ofiar przemocy w rodzinie stała się w Polsce ustawa z dnia 29 lipca 2005 roku o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie, znowelizowana w 2010 roku z mocą obowiązującą od 1 sierpnia 2010 roku.
Dzięki nowelizacji ustawy powstała, aczkolwiek w sposób niedoskonały, możliwość skuteczniejszej ochrony ofiar przemocy domowej, a także powstała możliwość skuteczniejszego oddziaływania na sprawcę przemocy.
Przepis art. 6 ust. 1 ustawy [1] zapewnia, iż zadania w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie są realizowane przez organy administracji rządowej i jednostki samorządu terytorialnego na zasadach określonych w przepisach ustawy z 12 marca 2004 o pomocy społecznej (Dz. Ust. nr 175 poz. 1302 z późniejszymi zmianami) oraz ustawy z 12 października 1982 o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. Ust. nr 70 poz. 473 z 2007 r. z późn. zm.) chyba, że przepisy niniejszej ustawy stanowią inaczej.
Ustęp 2 art. 6 wyżej przywołanej ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie precyzuje zadania własne gmin w zakresie realizacji zadań przewidzianych ustawą a głównym celem jest stworzenie gminnego systemu przeciwdziałania przemocy, na który składają się następujące działania:
- Opracowanie i realizacja gminnego programu przeciwdziałania przemocy w rodzinie oraz ochrony ofiar przemocy w rodzinie.
- Prowadzenie poradnictwa i interwencji w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie, w szczególności poprzez działania edukacyjne służące wzmocnieniu funkcji opiekuńczych i wychowawczych kompetencji rodziców w rodzinach zagrożonych przemocą w rodzinie.
- Zapewnienie osobom dotkniętym przemocą w rodzinie miejsc w ośrodkach wsparcia.
- Tworzenie zespołów interdyscyplinarnych.
W niniejszym artykule zamierzam poświęcić uwagę celowości powołania i realizacji zadań instytucji zespołów interdyscyplinarnych w obrębie działań samorządu terytorialnego.
Zadania zespołów interdyscyplinarnych
Zespół interdyscyplinarny działa na podstawie porozumień zawartych między wójtem, burmistrzem lub prezydentem miasta a podmiotami o których mowa w ust. 3 lub 5,9 art. 9a ustawy. Rada gminy określa w drodze uchwały sposób powoływania i odwoływania członków zespołu oraz szczegółowe warunki jego funkcjonowania. Obsługę techniczną zespołu, protokołowanie spotkań, wysyłanie korespondencji, gromadzenie i przechowywanie dokumentacji zapewnia ośrodek pomocy społecznej. Posiedzenia zespołu powinny odbywać się nie rzadziej niż raz na trzy miesiące.
W skład zespołu interdyscyplinarnego wchodzą przedstawiciele jednostek organizacyjnych pomocy społecznej, gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych, policji, oświaty, ochrony zdrowia, organizacji pozarządowych, kuratorzy sądowi oraz fakultatywnie prokuratorzy i przedstawiciele innych podmiotów działających na rzecz przeciwdziałania przemocy w rodzinie. Członkowie zespołu wybierają przewodniczącego na pierwszym posiedzeniu zespołu interdyscyplinarnego.
Członkowie zespołu interdyscyplinarnego oraz grup roboczych wykonują zadania w ramach obowiązków służbowych lub zawodowych. Są oni zobowiązani do całkowitej poufności i maja prawo do przetwarzania danych w obszarze dotyczącym stanu zdrowia, nałogów, skazań, orzeczeń w postępowaniu sądowym i administracyjnym, bez zgody i wiedzy osób, których dane dotyczą: osób dotkniętych przemocą lub stosujących przemoc.
Kolejny przepis ustawy o zapobieganiu przemocy w rodzinie, art. 9b, określa kompetencje nadane zespołowi interdyscyplinarnemu do realizacji zadań określonych przez radę gminy w jej programie przeciwdziałania przemocy w rodzinie.
W zamierzeniu ustawodawcy głównym celem działania zespołu interdyscyplinarnego jest zintegrowanie i koordynowanie działań podmiotów biorących udział w pracach zespołu, a w szczególności: diagnozowanie problemu przemocy w rodzinie, podejmowanie działań w środowisku zagrożonym przemocą w rodzinie i przeciwdziałanie temu zjawisku, inicjowanie interwencji w środowisku zagrożonym przemocą w rodzinie, rozpowszechnianie informacji o instytucjach, osobach i możliwościach udzielenia pomocy w środowisku lokalnym, inicjowanie działań w stosunku do osób stosujących przemoc w rodzinie.
W dalszych przepisach artykułów 12, 13 i 14 ustawy pojawia się instytucja grup roboczych, o których wcześniej nie było mowy. Ustawa nie określiła ich kompetencji, jedynie zaznacza, iż ich zadania mogą być zlecane przez zespół interdyscyplinarny w indywidualnych sprawach oraz, że w skład grupy roboczej może wchodzić kurator sądowy.
Zadania grup roboczych zostały sprecyzowane w §16 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 12 września 2011 r w sprawie procedury "Niebieskiej Karty". W rozporządzeniu tym zrównano ich zadania z zadaniami zespołów interdyscyplinarnych, choć bardziej je zindywidualizowano.
Ponadto zespół interdyscyplinarny winien udzielić pomocy osobie, co do której istnieje podejrzenie, że jest dotknięta przemocą, podjąć działania zmierzające do udaremnienia działań przemocowych, opracować indywidualny plan pomocy osobie dotkniętej przemocą i jej rodzinie. Ewentualnie zespół rozstrzyga o braku podstaw do podejmowania wyżej wymienionych działań.
Konkretna, pierwszoplanowa działalność zespołów interdyscyplinarnych wynika z wstępu do rozporządzenia Rady Ministrów dnia 13 września 2011 roku w sprawie procedury "Niebieska Karta" . Powyższe rozporządzenie powołując się na delegację ustawową zawartą w przepisie art. 9d ust. 5 ustawy do wszczęcia procedury "Niebieskiej Karty" powołuje przedstawicieli organizacji pomocy społecznej, gminną komisję rozwiązywania problemów alkoholowych, policję, przedstawicieli ochrony zdrowia i oświaty.
Paragraf 7 ust.1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 13 czerwca 2011 roku sygnalizuje jako pierwszą, konkretną czynność (inicjującą ewentualne dalsze działania zespołu interdyscyplinarnego w konkretnej sprawie) odebranie przekazanej przewodniczącemu zespołu niezwłocznie, nie później niż w terminie 7 dni "Niebieskiej Karty", część A, sporządzonej przez uprawniony do jej wystawienia podmiot.
Oprócz zadań ustawowych zespoły interdyscyplinarne wykonują liczne, dodatkowe zadania, jakie dla nich przewidują lokalne (gminne lub miejskie) plany przeciwdziałania przemocy w rodzinie. Przykładowe zadania zespołów, nakładanie na nich przez samorząd lokalny mogą obejmować:
- przeprowadzenie szkoleń z zakresu prowadzenia procedur "Niebieskiej Karty", dla służb współpracujących w ramach zespołu,
- prowadzenie rozmów interwencyjnych z ofiarami o procedurze "Niebieskiej Karty",
- podjęcie działań informacyjnych adresowanych do sprawców przemocy w rodzinie,
- organizacja seminarium poświęconego problematyce przeciwdziałania przemocy oraz zachowań agresywnych,
- działania promujące lokalne programy między innymi skierowane do sprawców przemocy,
- zorganizowanie szkoleń przez podmioty zewnętrzne dla uczestników zespołu w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie,
- współpraca z organizacjami społecznymi i instytucjami zajmującymi się problemem przemocy w rodzinie,
- diagnozowanie skali zjawiska przemocy,
- ocena istniejących zasobów, przydatnych do walki ze zjawiskiem przemocy w rodzinie,
- monitorowanie skali przemocy na podstawie raportów zespołu, punktu informacyjno-konsultacyjnego dla osób uzależnionych i członków ich rodzin oraz gminnej komisji ds. realizacji profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych.
Analizując powyższe przyznać trzeba, że pozaproceduralne obowiązki zespołu interdyscyplinarnego nie są małe.
Głównym celem działalności zespołu interdyscyplinarnego pozostaje jednak kontynuacja procedury "Niebieskiej Karty". Rozporządzenie Rady Ministrów z 13 września 2011 roku w art. 7 ust. 1 reguluje kwestie przekazania formularza "Niebieska Karta", część A, przewodniczącemu zespołu interdyscyplinarnego w terminie 7 dni, który to przewodniczący winien zapoznać z treścią formularza pozostałych członków zespołu w terminie 3 dni.
Niestety nie jest uregulowana forma tego zawiadomienia i uwzględniając przepis mówiący o konieczności zwoływania posiedzeń zespołów interdyscyplinarnych w terminie nie przekraczającym 3 miesięcy powstać może problem opieszałości w reakcji na zjawisko przemocy.
Ust. 2 § 8 przywołanego rozporządzenia reguluje czynność zespołu polegającą na dokonaniu analizy sytuacji rodziny w obecności zaproszonej osoby, co do której zachodzi podejrzenie, że jest dotknięta przemocą. Tę czynność może też wykonać powołana do zbadania wskazanej sytuacji grupa robocza. Wystąpienie przemocy potwierdza wypełnienie przez zespół interdyscyplinarny "Niebieskiej Karty", część C.
Ponadto członkowie zespołu interdyscyplinarnego lub grupy roboczej po uzyskaniu stosownej informacji mogą wystawić "Niebieska Kartę", część D, w obecności osoby, wobec której istnieje podejrzenie, że jest sprawcą przemocy.
Zakończenie procedury może nastąpić w przypadku ustania przemocy, po zrealizowaniu planu, ewentualnie po rozstrzygnięciu o braku zasadności podejmowania działań.
Ograniczenia zespołów interdyscyplinarnych
Zamiarem przyświecającym niniejszemu artykułowi jest poddanie pod rozwagę, jaką faktyczna rolę do spełnienia mają zespoły interdyscyplinarne w konfrontacji z niektórymi służbami uprawnionymi do bezpośredniego przeciwdziałania przemocy w rodzinie. Analizując regulacje wynikające z treści ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie i treść rozporządzenia Rady Ministrów z 13 września 2011 roku w sprawie procedury "Niebieska Karta", w szczególności przywołując zawarte w rozporządzeniu umocowania dla pracownika socjalnego i policji warto zastanowić się, czy w ogóle celowe jest powoływanie zespołów interdyscyplinarnych i grup roboczych.
Wątpliwości nasuwają się już co do zbiorowej formy pracy z ofiarą przemocy domowej. Jeżeli ofiara przemocy poinformowała już podmiot uprawniony do sporządzenia "Niebieskiej Karty", część A, i następnie skorzystała z zaproszenia zespołu interdyscyplinarnego lub grupy roboczej, to musi spotkać się nie z jedną osobą, której w przyjaznym miejscu opowie o szczegółach nękającego ją problemu, lecz będzie przepytywana przez kilka obcych jej osób o szczegóły swego problemu. Czy nie jest to powtórna wiktymizacja?
Ponadto negatywną okolicznością w działaniach zespołu jest prawdopodobieństwo zaistnienia dużej odległości czasowej między przekazaniem "Niebieskiej Karty" część A do przewodniczącego zespołu interdyscyplinarnego i zapoznaniem się z treścią "Niebieskiej Karty" przez członków zespołu, a odbyciem spotkania zespołu z ofiarą przemocy i jego reakcją na istniejącą sytuację.
Należy mieć przy tym na względzie, iż zadania wykonywane przez członków w zespole interdyscyplinarnym i w grupach roboczych są wykonywane w ramach obowiązków służbowych, a zatem nieodpłatnie i często poza godzinami pracy. Czy więc posiedzenia zespołu mogą być zwoływane natychmiast? Myślę, że nie jest to realne. Zatem przy uwzględnieniu długotrwałości procedury ofiara nie może uzyskać natychmiastowej pomocy, jaką mogłaby uzyskać przy wsparciu dobrze funkcjonującego pracownika socjalnego lub policjanta. Zwrócić należy uwagę na wprowadzenie stosowania przez policję algorytmu, który jest pomocny przy diagnozowaniu skali przemocy i realnego zagrożenia przemocą. Natychmiastowa reakcja i możliwość udzielenia pomocy ofierze przemocy domowej przez policjanta lub pracownika socjalnego jest ogromna wartością.
Słabą stroną działania zespołu interdyscyplinarnego jest też nadmierna biurokracja, przejawiająca się w gromadzeniu dokumentacji, którą następnie, w przypadku zdiagnozowania przemocy, przekazuje się do postępowania przygotowawczego. Postępowanie przygotowawcze stanowi pierwszy etap postępowania karnego w sprawach o przestępstwa ścigane z oskarżenia publicznego; w sprawach tych jego przeprowadzenie jest obligatoryjne. Postępowanie to, prowadzone przez prokuraturę lub policję, powinno zmierzać przede wszystkim do ustalenia, czy został popełniony czyn zabroniony, a więc czy wypełnia on znamiona określonego typu przestępstwa, a następnie czy stanowi on przestępstwo - a więc czy czyn jest bezprawny, zawiniony i społecznie szkodliwy.
Tymczasem materiał zebrany przez zespół ma bardzo ograniczoną wartość dowodową. Zeznania osób, które nie zostały pouczone o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań (zebrane kosztem dużego nakładu czasu przez jednocześnie kilka lub kilkanaście zaangażowanych w to członków zespołu interdyscyplinarnego), mają jedynie wartość notatki i są mało przydatne dla policji lub prokuratury w postępowaniu przygotowawczym.
Nie bez znaczenia dla realizacji zadań postawionych przed zespołem interdyscyplinarnym jest też fakt braku jakiegokolwiek narzędzia do wyegzekwowania stawiennictwa na posiedzenie ofiary lub sprawcy przemocy.
Podsumowanie
Zasady działania zespołów interdyscyplinarnych wydają się być oderwane od realnych możliwości prawnych, kadrowych, lokalowych i finansowych. Diagnozowanie przemocy, klasyfikowanie jej jako ewentualne znęcanie i zgłaszanie podejrzenia popełnienia przestępstwa jest czynnością wymagającą większej wiedzy o sytuacji konkretnej ofiary i proces ten wymaga czasu i pozyskania informacji.
Celem działań wszystkich podmiotów winno być udzielenie natychmiastowej, wszechstronnej pomocy, ocena ryzyka i zapewnienie bezpieczeństwa ofierze przemocy domowej natomiast zespoły interdyscyplinarne nie dają gwarancji zrealizowania najważniejszych celów pomocy w trybie natychmiastowym.
Przystępując do napisania niniejszego artykułu miałam na celu wykazanie słabości uregulowań prawnych dotyczących zespołów interdyscyplinarnych, utworzonych w celu ochrony osób doznających przemocy w rodzinie. Uważam, że wykazane w artykule słabości uregulowań prawnych mogą zwrócić uwagę osób zainteresowanych zjawiskiem przemocy domowej na konieczność podjęcia inicjatyw zmierzających do zmiany istniejącego status quo.
- Autorka jest prawnikiem, specjalistką w zakresie prawa karnego i rodzinnego.
Opublikowano: 2015-02-22
Zobacz komentarze do tego artykułu
Rola zespołów interdyscyplinarnych w zapobieganiu przemocy domowej
Autor: fatum Data: 2015-02-25, 17:56:38 OdpowiedzI bubel na bublu stoi i szkoda mowic.Polski nie ma.... Czytaj dalej