Reklamy
Artykuł
Agata Aleksińska
Pojęcie jakości życia
Człowiek formułuje cele, dąży do samorealizacji. Korzysta z dostępnych narzędzi w tym zakresie, na przykład z oferty szkoleń i warsztatów obejmujących tematykę rozwoju wewnętrznego. Zależy mu na dobrym życiu. Czym jednak jest jakość życia? Niniejszy artykuł, w oparciu o analizę literatury, poddaje rzetelnej weryfikacji pojęcie jakości życia.
W psychologii jakość życia człowieka uważa się za domenę klinicystów. Trzebińska i Łuszczyńska (2002, s. 6.) zwracają uwagę, iż również inne dziedziny psychologii, na przykład psychologia rozwoju człowieka, zajmują się tą problematyką. Ponieważ jakość życia omawiana była przez wielu teoretyków i badana przez wielu badaczy wyodrębnić można różne propozycje rozumienia tego pojęcia.
Tomaszewski (1984) uważa, że jakość życia ustalić można na podstawie zbioru pewnych, odgórnie przyjętych i jednakowych dla wszystkich, kryteriów. Należą do nich: bogactwo przeżyć, poziom świadomości, poziom aktywności, twórczość, współuczestnictwo w życiu społecznym. Im większe jest ich spełnienie, tym wyższa jest jakość życia.
Podobnego zdania jest Campbell (1976). Według niego jakość życia zależy do stopnia zaspokojenia w określonych z góry następujących dziedzinach życia: małżeństwo, życie rodzinne, zdrowie, sąsiedzi, znajomi, zajęcia domowe, praca zawodowa, życie w danym kraju, miejsce zamieszkania, czas wolny, warunki mieszkaniowe, posiadane wykształcenie i standard życia.
Zbliżone stanowisko reprezentuje. Flanagan (1978, 1980). Zwraca jednak uwagę, iż określone z góry sfery życia mogą mieć różne znaczenie dla badanej osoby. Jeśli któraś z nich jest mało istotna jej niska ocena nie będzie mieć wpływu na jakość życia. Do określenia poziomu zadowolenia z poszczególnych dziedzin życia proponuje użycie wskaźnika wagi. W ten sposób ocena jakości życia staje się subiektywna, pochodzi z wewnętrznych procesów wartościowania.
Koncepcja Cantor (1991) jest nieco inna od poprzednich. Według niej jakość życia człowieka zależy od tego czy i jak realizuje on swoje życiowe zadania. Związane są one z wyborem odpowiednich zadań rozwojowych. Dostosowane do potrzeb i możliwości jednostki. Na zadowolenie z życia składają się doświadczenia emocjonalne wynikające z realizacji zadań oraz porównania siebie z innymi pod tym względem.
Ratajczak (1993) stwierdza, że jakość życia jest efektem relacji między realizacją i stopniem zaspokojenia własnych potrzeb a wymaganiami i zasobami otoczenia. Może ona przynieść zadowolenie i pozytywne emocje, gdy nie narusza zasobów jednostki i umożliwia realizację jej potrzeb. Niezadowolenie pojawia się, gdy istnieje nieadekwatność między potrzebami i zasobami (pochodzącymi od wewnątrz - od jednostki, jak i od zewnątrz - od otoczenia). Poczucie niezadowolenia wynika z ponoszonych przez osobę kosztów psychologicznych. Jednym z nich jest poczucie pokrzywdzenia. Pojawia się w przypadku rozbieżności między tym, do czego człowiek dąży, pragnie, potrzebuje, a tym, co posiada. Poczucie winy dotyczy sytuacji, w której osoba lubi i potrafi robić pewne rzeczy, a musi robić inne. Natomiast upokorzenie występuje między tym, co człowiek może robić, uważa, za swoją powinność, a tym, co musi, ponieważ wymaga tego otoczenie.
Michalos (1986) tłumaczy, iż o jakości życia decyduje stopień zadowolenia z niego. Istotna jest tutaj wielkość rozbieżności między stanem pożądanym - potrzebą, a stanem aktualnym - poziomem zaspokojenia. Jednak nie sama wielkość rozbieżności wpływa na jakość życia. Istotne jest to, jakiej sfery życia dotyczy. Im jest ona bardziej ważna, tym mniejsze niezaspokojenie w jej zakresie powoduje dyskomfort, a dalej słabszą jakość życia. Warto wspomnieć, iż niezadowolenie wynikać może z odniesienia do przeszłości - "nie mam tego, co kiedyś", z porównania do innych ludzi - "nie mam tego, co inni" oraz z odwołania się do własnych przekonań - "nie mam tego, na co zasługuję". Sfery życia istotne dla jego jakości zmieniają się wraz z wiekiem, pozycją społeczną oraz pełnionymi rolami.
Raeburn i Rootman (1996) uważają, że jakość życia wiąże się z rozwijaniem, realizacją własnych możliwości, stawaniem się, zmienianiem, przynależnością środowiskową i odpoczynkiem. Obniża się ona wskutek niemożności realizacji własnych zamierzeń.
Nordenfelt łączy jakość życia z pozytywnymi i negatywnymi przeżyciami. Koncepcja ta podkreśla wymiar psychiczny w definiowaniu jakości życia. Utożsamiana jest z indywidualnym dobrostanem jednostki. Choć człowiek znajduje się pod stałym oddziaływaniem środowiska (fizycznego, kulturowego, psychospołecznego) ograniczającego możliwości, jego jakość życia nie jest przez nie całkowicie zdeterminowana. Człowiek również działa i zbiera życiowe doświadczenia. Należą do nich wrażenia powstające w wyniku: odbierania bodźców zmysłowych, odczuwanych emocji i nastroju. Jakość życia związana jest ze sferą przeżyciową. Bardziej istotne od stopnia zaspokojenia potrzeb jest to, co człowiek czuje.
Kowalik (1999) uważa, że człowiek ma dwie możliwości odczuwania własnego życia. Może je poznawać i przeżywać. Szczególnego znaczenia nabiera eksploracja otaczającego świata. Jednostka znajduje się w otoczeniu, które zawiera pewną ilość informacji. Są nimi bodźce, zdarzenia, właściwości, które odbiera poprzez receptory. Następnie włącza do swojego doświadczenia. Możliwe są cztery sytuacje. Jednostka znajduje się w otoczeniu zawierającym wiele informacji. Odbiera je wszystkie i wszystkie włącza do własnego doświadczenia. W tym momencie ma dużo przeżyć psychicznych, a dalej wartościową jakość życia psychicznego. W innym przypadku jednostka może podobnie znajdować się w bogatym otoczeniu, jednakże mało z niego odbiera informacji, a dalej niewiele uwewnętrznia i niska jest jej jakość życia. Trzecia sytuacja to średnio bogate otoczenie, z którego jednostka bardzo dużo odbiera, ale nie tworzy z nich przeżyć. I ostatnia z możliwości jest taka, że bodźców jest mało, ale jednostka stara się bardzo dużo z nich odebrać i dużo dla siebie wziąć ? zinternalizować. Jakość życia to suma przeżyć. Opiera się na zderzeniu świata zewnętrznego z wewnętrznymi możliwościami jego poznawania.
Przedstawione przeze mnie koncepcje pozwalają zgodzić się ze zdaniem Bańki (1994, s. 19), iż jakość życia to zagadnienie wieloznaczne, a jego definicja uzależniona jest od perspektywy podmiotu podejmującego problem. Niektóre z definicji, na przykład Tomaszewskiego i Campbella (za: Brzezińska, Stolarska, Zielińska, 2001) określają jakość życia w sposób obiektywny. Posługują się z góry założonymi i jednakowymi dla wszystkich kryteriami. Traktują jakość życia jako zespół warunków życia człowieka, obiektywne atrybuty świata przyrody, przedmiotów i kultury, obiektywnie oceniane atrybuty człowieka związane z poziomem życia i pozycją społeczną, a także właściwe funkcjonowanie jego organizmu (Sęk 1993; za: Stolarska, Zielińska, 2000, s. 5).
Inne koncepcje zwracają uwagę, iż obiektywne kryteria nie dają pełnego obrazu jakości życia. Flanagan (za: Brzezińska, Stolarska, Zielińska, 2001) pokazuje, że ten sam poziom konsumpcji, ilość posiadanych dóbr może dla jednej osoby być źródłem satysfakcji, dla drugiej jednak już nie. Cantor, Ratajczak, Michalos i inni (ibidem) stwierdzają, iż dla określenia jakości życia istotne jest poznanie stosunku badanej osoby do własnej sytuacji. Na rzeczywistość człowieka należy spojrzeć z jego własnej perspektywy. Zapoznać się z jego subiektywnym odbiorem sytuacji, subiektywnym poczuciem harmonii bądź dysharmonii pomiędzy własnymi potrzebami a zasobami tkwiącymi w otoczeniu (Chudzicka, 1995, s. 89-91). Jakość życia rozpatrywana na wymiarze subiektywnym pochodzi od wewnętrznych procesów wartościowania różnych sfer życia i życia jako całości. Zależy od struktury potrzeb, indywidualnego systemu wartości oraz indywidualnego pojęcia sensu życia (Sęk 1993; za: Stolarska, Zielińska, 2000, s.1).
W literaturze spotkać można określenia: jakość życia i poczucie jakości życia. Niepoprawne jest ich zamienne stosowanie. Uważam za bardzo istotne wprowadzenie rozróżnienia pomiędzy nimi. Jakość życia odnosi się do obiektywnego wymiaru. Punktem wyjścia do formułowania jakichkolwiek wniosków na jej temat są zewnętrzne warunki, obiektywna rzeczywistość osoby będąca źródłem bodźców i doświadczeń. Natomiast poczucie jakości życia związane jest z subiektywnym ustosunkowaniem się do rzeczywistości. To ocena kształtowana przez emocje i uczucia. Dotyczy subiektywnego wymiaru (Grodzicka, 2002, s. 8-9).
Wieloznaczność zagadnienia jakości życia odzwierciedla się również w innym podziale koncepcji. Wyżej przytoczone należą do nurtu, który nazwać można normatywnym. Zakładają istnienie pewnego stanu idealnego - normy, do której dążyć powinien człowiek. Jego jakość życia jest wyrazem rozbieżności pomiędzy normą a stanem rzeczywistym. Istnieją również definicje, według których jakość życia powiązana jest z bogactwem przeżyć i doświadczeń, a nie z zaspokojeniem potrzeb. Należą do nich między innymi koncepcje: Nordenfelta i Kowalika (Brzezińska, Stolarska, Zielińska, 2001).
Wykazana przeze mnie wieloznaczność pojęcia powoduje, iż liczne narzędzia, które powstają są różne pod względem tego, co mierzą. Szczególnie istotna jest trafność zewnętrzna. Gill i Feinstein (1990; za: Derbis, Bańka, 1998, s. 27) podkreślają wagę badań opartych na osobistej percepcji jakości życia. Bez spełnienia tego warunku nawet wyrafinowane obliczenia statystyczne nie gwarantują trafności zewnętrznej wyników. Badania (ibidem) podkreślają, iż rzetelność narzędzia powiązana jest z jego czułością. Mierzenie subiektywnej jakości życia jest stabilne, kiedy stałe są warunki, a dynamiczne, gdy warunki zmieniają się. Zatem wysoka stabilność (rzetelność) oznaczać może niską czułość.
Na zakończenie moich rozważań, w nawiązaniu do trafności testów, pragnę jeszcze raz przyjrzeć się subiektywnemu poczuciu jakości życia. Lazarus (za: Kalfoss, Jaracz, 2001, s. 46-49) podkreśla, że istotny jest sposób, w jaki jednostka interpretuje zdarzenie. Spostrzeganie sytuacji uzależnione jest od jej oceny poznawczej. Z jednej strony jednostka ma określone zasoby, przekonania i hierarchię celów, z drugiej środowisko stawia jej określone wyzwania. W wyniku subiektywnie wykreowanego obrazu zjawiska lub zdarzenia powstają emocje. Badany wypełniając kwestionariusz dokonuje autoprezentacji (self-presentation). Komunikuje, kim jest lub za kogo chciałby być uważany (Aronson, Wilson, Akert, 1997, s. 675). Wiąże się z tym samoocena (Balbus, 2001, s. 31). Świadomość samego siebie może być adekwatna bądź nie. Gdy jest niestabilna, zaniżona lub zawyżona wówczas istnieje, według mnie, prawdopodobieństwo, że udzielane odpowiedzi będą nieprawdziwe. Sytuacja wypełniania kwestionariusza może być spostrzegana jako zagrażająca, wzbudzać lęk i uruchamiać mechanizm obronny zaprzeczania (Drat - Ruszczak, 2000, s. 615-617). W dalszej tego konsekwencji uzyskane wyniki będą nieadekwatne do rzeczywistości.
Podsumowując jakość życia jest pojęciem o wielu znaczeniach. Można traktować je w sposób obiektywny bądź subiektywny. W pierwszym przypadku do czynienia mamy z jakością życia, w drugim - z poczuciem jakości życia. Rozważając problem można opierać się na poziomie spełnienia normy, bądź na bogactwie zdobytych doświadczeń i przeżyć. Z pojęciem jakości życia w sposób istotny łączy się proces oceny poznawczej jednostki. Wynikają z tego implikacje dla trenera, który prowadzi warsztaty psychologiczne i szkolenia dotyczące rozwoju wewnętrznego. Skonstruowanie w tej sytuacji optymalnego programu jest dużym wyzwaniem. Z jednej strony należy wziąć pod uwagę dyrektywne narzędzia, gotowe rozwiązania, sprawdzone pomysły, z drugiej strony należy pamiętać o odrębności każdego uczestnika, uwzględniać jego niepowtarzalną - subiektywną perspektywę, podążać za nim, naprowadzać i prowokować tworzenie własnych rozwiązań, narzędzi i pomysłów.
Skomentuj artykuł
Zobacz komentarze do tego artykułu
W psychologii jakość życia człowieka uważa się za domenę klinicystów. Trzebińska i Łuszczyńska (2002, s. 6.) zwracają uwagę, iż również inne dziedziny psychologii, na przykład psychologia rozwoju człowieka, zajmują się tą problematyką. Ponieważ jakość życia omawiana była przez wielu teoretyków i badana przez wielu badaczy wyodrębnić można różne propozycje rozumienia tego pojęcia.
Tomaszewski (1984) uważa, że jakość życia ustalić można na podstawie zbioru pewnych, odgórnie przyjętych i jednakowych dla wszystkich, kryteriów. Należą do nich: bogactwo przeżyć, poziom świadomości, poziom aktywności, twórczość, współuczestnictwo w życiu społecznym. Im większe jest ich spełnienie, tym wyższa jest jakość życia.
Podobnego zdania jest Campbell (1976). Według niego jakość życia zależy do stopnia zaspokojenia w określonych z góry następujących dziedzinach życia: małżeństwo, życie rodzinne, zdrowie, sąsiedzi, znajomi, zajęcia domowe, praca zawodowa, życie w danym kraju, miejsce zamieszkania, czas wolny, warunki mieszkaniowe, posiadane wykształcenie i standard życia.
Zbliżone stanowisko reprezentuje. Flanagan (1978, 1980). Zwraca jednak uwagę, iż określone z góry sfery życia mogą mieć różne znaczenie dla badanej osoby. Jeśli któraś z nich jest mało istotna jej niska ocena nie będzie mieć wpływu na jakość życia. Do określenia poziomu zadowolenia z poszczególnych dziedzin życia proponuje użycie wskaźnika wagi. W ten sposób ocena jakości życia staje się subiektywna, pochodzi z wewnętrznych procesów wartościowania.
Koncepcja Cantor (1991) jest nieco inna od poprzednich. Według niej jakość życia człowieka zależy od tego czy i jak realizuje on swoje życiowe zadania. Związane są one z wyborem odpowiednich zadań rozwojowych. Dostosowane do potrzeb i możliwości jednostki. Na zadowolenie z życia składają się doświadczenia emocjonalne wynikające z realizacji zadań oraz porównania siebie z innymi pod tym względem.
Ratajczak (1993) stwierdza, że jakość życia jest efektem relacji między realizacją i stopniem zaspokojenia własnych potrzeb a wymaganiami i zasobami otoczenia. Może ona przynieść zadowolenie i pozytywne emocje, gdy nie narusza zasobów jednostki i umożliwia realizację jej potrzeb. Niezadowolenie pojawia się, gdy istnieje nieadekwatność między potrzebami i zasobami (pochodzącymi od wewnątrz - od jednostki, jak i od zewnątrz - od otoczenia). Poczucie niezadowolenia wynika z ponoszonych przez osobę kosztów psychologicznych. Jednym z nich jest poczucie pokrzywdzenia. Pojawia się w przypadku rozbieżności między tym, do czego człowiek dąży, pragnie, potrzebuje, a tym, co posiada. Poczucie winy dotyczy sytuacji, w której osoba lubi i potrafi robić pewne rzeczy, a musi robić inne. Natomiast upokorzenie występuje między tym, co człowiek może robić, uważa, za swoją powinność, a tym, co musi, ponieważ wymaga tego otoczenie.
Michalos (1986) tłumaczy, iż o jakości życia decyduje stopień zadowolenia z niego. Istotna jest tutaj wielkość rozbieżności między stanem pożądanym - potrzebą, a stanem aktualnym - poziomem zaspokojenia. Jednak nie sama wielkość rozbieżności wpływa na jakość życia. Istotne jest to, jakiej sfery życia dotyczy. Im jest ona bardziej ważna, tym mniejsze niezaspokojenie w jej zakresie powoduje dyskomfort, a dalej słabszą jakość życia. Warto wspomnieć, iż niezadowolenie wynikać może z odniesienia do przeszłości - "nie mam tego, co kiedyś", z porównania do innych ludzi - "nie mam tego, co inni" oraz z odwołania się do własnych przekonań - "nie mam tego, na co zasługuję". Sfery życia istotne dla jego jakości zmieniają się wraz z wiekiem, pozycją społeczną oraz pełnionymi rolami.
Raeburn i Rootman (1996) uważają, że jakość życia wiąże się z rozwijaniem, realizacją własnych możliwości, stawaniem się, zmienianiem, przynależnością środowiskową i odpoczynkiem. Obniża się ona wskutek niemożności realizacji własnych zamierzeń.
Nordenfelt łączy jakość życia z pozytywnymi i negatywnymi przeżyciami. Koncepcja ta podkreśla wymiar psychiczny w definiowaniu jakości życia. Utożsamiana jest z indywidualnym dobrostanem jednostki. Choć człowiek znajduje się pod stałym oddziaływaniem środowiska (fizycznego, kulturowego, psychospołecznego) ograniczającego możliwości, jego jakość życia nie jest przez nie całkowicie zdeterminowana. Człowiek również działa i zbiera życiowe doświadczenia. Należą do nich wrażenia powstające w wyniku: odbierania bodźców zmysłowych, odczuwanych emocji i nastroju. Jakość życia związana jest ze sferą przeżyciową. Bardziej istotne od stopnia zaspokojenia potrzeb jest to, co człowiek czuje.
Kowalik (1999) uważa, że człowiek ma dwie możliwości odczuwania własnego życia. Może je poznawać i przeżywać. Szczególnego znaczenia nabiera eksploracja otaczającego świata. Jednostka znajduje się w otoczeniu, które zawiera pewną ilość informacji. Są nimi bodźce, zdarzenia, właściwości, które odbiera poprzez receptory. Następnie włącza do swojego doświadczenia. Możliwe są cztery sytuacje. Jednostka znajduje się w otoczeniu zawierającym wiele informacji. Odbiera je wszystkie i wszystkie włącza do własnego doświadczenia. W tym momencie ma dużo przeżyć psychicznych, a dalej wartościową jakość życia psychicznego. W innym przypadku jednostka może podobnie znajdować się w bogatym otoczeniu, jednakże mało z niego odbiera informacji, a dalej niewiele uwewnętrznia i niska jest jej jakość życia. Trzecia sytuacja to średnio bogate otoczenie, z którego jednostka bardzo dużo odbiera, ale nie tworzy z nich przeżyć. I ostatnia z możliwości jest taka, że bodźców jest mało, ale jednostka stara się bardzo dużo z nich odebrać i dużo dla siebie wziąć ? zinternalizować. Jakość życia to suma przeżyć. Opiera się na zderzeniu świata zewnętrznego z wewnętrznymi możliwościami jego poznawania.
Przedstawione przeze mnie koncepcje pozwalają zgodzić się ze zdaniem Bańki (1994, s. 19), iż jakość życia to zagadnienie wieloznaczne, a jego definicja uzależniona jest od perspektywy podmiotu podejmującego problem. Niektóre z definicji, na przykład Tomaszewskiego i Campbella (za: Brzezińska, Stolarska, Zielińska, 2001) określają jakość życia w sposób obiektywny. Posługują się z góry założonymi i jednakowymi dla wszystkich kryteriami. Traktują jakość życia jako zespół warunków życia człowieka, obiektywne atrybuty świata przyrody, przedmiotów i kultury, obiektywnie oceniane atrybuty człowieka związane z poziomem życia i pozycją społeczną, a także właściwe funkcjonowanie jego organizmu (Sęk 1993; za: Stolarska, Zielińska, 2000, s. 5).
Inne koncepcje zwracają uwagę, iż obiektywne kryteria nie dają pełnego obrazu jakości życia. Flanagan (za: Brzezińska, Stolarska, Zielińska, 2001) pokazuje, że ten sam poziom konsumpcji, ilość posiadanych dóbr może dla jednej osoby być źródłem satysfakcji, dla drugiej jednak już nie. Cantor, Ratajczak, Michalos i inni (ibidem) stwierdzają, iż dla określenia jakości życia istotne jest poznanie stosunku badanej osoby do własnej sytuacji. Na rzeczywistość człowieka należy spojrzeć z jego własnej perspektywy. Zapoznać się z jego subiektywnym odbiorem sytuacji, subiektywnym poczuciem harmonii bądź dysharmonii pomiędzy własnymi potrzebami a zasobami tkwiącymi w otoczeniu (Chudzicka, 1995, s. 89-91). Jakość życia rozpatrywana na wymiarze subiektywnym pochodzi od wewnętrznych procesów wartościowania różnych sfer życia i życia jako całości. Zależy od struktury potrzeb, indywidualnego systemu wartości oraz indywidualnego pojęcia sensu życia (Sęk 1993; za: Stolarska, Zielińska, 2000, s.1).
W literaturze spotkać można określenia: jakość życia i poczucie jakości życia. Niepoprawne jest ich zamienne stosowanie. Uważam za bardzo istotne wprowadzenie rozróżnienia pomiędzy nimi. Jakość życia odnosi się do obiektywnego wymiaru. Punktem wyjścia do formułowania jakichkolwiek wniosków na jej temat są zewnętrzne warunki, obiektywna rzeczywistość osoby będąca źródłem bodźców i doświadczeń. Natomiast poczucie jakości życia związane jest z subiektywnym ustosunkowaniem się do rzeczywistości. To ocena kształtowana przez emocje i uczucia. Dotyczy subiektywnego wymiaru (Grodzicka, 2002, s. 8-9).
Wieloznaczność zagadnienia jakości życia odzwierciedla się również w innym podziale koncepcji. Wyżej przytoczone należą do nurtu, który nazwać można normatywnym. Zakładają istnienie pewnego stanu idealnego - normy, do której dążyć powinien człowiek. Jego jakość życia jest wyrazem rozbieżności pomiędzy normą a stanem rzeczywistym. Istnieją również definicje, według których jakość życia powiązana jest z bogactwem przeżyć i doświadczeń, a nie z zaspokojeniem potrzeb. Należą do nich między innymi koncepcje: Nordenfelta i Kowalika (Brzezińska, Stolarska, Zielińska, 2001).
Wykazana przeze mnie wieloznaczność pojęcia powoduje, iż liczne narzędzia, które powstają są różne pod względem tego, co mierzą. Szczególnie istotna jest trafność zewnętrzna. Gill i Feinstein (1990; za: Derbis, Bańka, 1998, s. 27) podkreślają wagę badań opartych na osobistej percepcji jakości życia. Bez spełnienia tego warunku nawet wyrafinowane obliczenia statystyczne nie gwarantują trafności zewnętrznej wyników. Badania (ibidem) podkreślają, iż rzetelność narzędzia powiązana jest z jego czułością. Mierzenie subiektywnej jakości życia jest stabilne, kiedy stałe są warunki, a dynamiczne, gdy warunki zmieniają się. Zatem wysoka stabilność (rzetelność) oznaczać może niską czułość.
Na zakończenie moich rozważań, w nawiązaniu do trafności testów, pragnę jeszcze raz przyjrzeć się subiektywnemu poczuciu jakości życia. Lazarus (za: Kalfoss, Jaracz, 2001, s. 46-49) podkreśla, że istotny jest sposób, w jaki jednostka interpretuje zdarzenie. Spostrzeganie sytuacji uzależnione jest od jej oceny poznawczej. Z jednej strony jednostka ma określone zasoby, przekonania i hierarchię celów, z drugiej środowisko stawia jej określone wyzwania. W wyniku subiektywnie wykreowanego obrazu zjawiska lub zdarzenia powstają emocje. Badany wypełniając kwestionariusz dokonuje autoprezentacji (self-presentation). Komunikuje, kim jest lub za kogo chciałby być uważany (Aronson, Wilson, Akert, 1997, s. 675). Wiąże się z tym samoocena (Balbus, 2001, s. 31). Świadomość samego siebie może być adekwatna bądź nie. Gdy jest niestabilna, zaniżona lub zawyżona wówczas istnieje, według mnie, prawdopodobieństwo, że udzielane odpowiedzi będą nieprawdziwe. Sytuacja wypełniania kwestionariusza może być spostrzegana jako zagrażająca, wzbudzać lęk i uruchamiać mechanizm obronny zaprzeczania (Drat - Ruszczak, 2000, s. 615-617). W dalszej tego konsekwencji uzyskane wyniki będą nieadekwatne do rzeczywistości.
Podsumowując jakość życia jest pojęciem o wielu znaczeniach. Można traktować je w sposób obiektywny bądź subiektywny. W pierwszym przypadku do czynienia mamy z jakością życia, w drugim - z poczuciem jakości życia. Rozważając problem można opierać się na poziomie spełnienia normy, bądź na bogactwie zdobytych doświadczeń i przeżyć. Z pojęciem jakości życia w sposób istotny łączy się proces oceny poznawczej jednostki. Wynikają z tego implikacje dla trenera, który prowadzi warsztaty psychologiczne i szkolenia dotyczące rozwoju wewnętrznego. Skonstruowanie w tej sytuacji optymalnego programu jest dużym wyzwaniem. Z jednej strony należy wziąć pod uwagę dyrektywne narzędzia, gotowe rozwiązania, sprawdzone pomysły, z drugiej strony należy pamiętać o odrębności każdego uczestnika, uwzględniać jego niepowtarzalną - subiektywną perspektywę, podążać za nim, naprowadzać i prowokować tworzenie własnych rozwiązań, narzędzi i pomysłów.
- Autorka jest psychologiem, ukończyła SWPS, wydział społecznej psychologii klinicznej; trenerem. Ma doświadczenie w prowadzeniu szkoleń, warsztatów, m.in. n/t stresu, autoprezentacji w kontakcie z pracodawcą. Udziela porad, wsparcia. Pracuje od kilku lat z dziećmi i z nastolatkami w placówce opiekuńczo - wychowawczej. W pracy klinicznej korzysta z narzędzi różnych kierunków psychoterapii - preferuje model integratywny.
Bibliografia
- Aronson, E., Wilson, T.,D., Akert, R.,M. (1997). Psychologia społeczna. Serce i umysł. Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo s.c.
- Bańka, A. (1994). Jakość życia w psychologicznych koncepcjach człowieka i pracy. W: A., Bańka, R., Derbis (red.), Psychologiczne i pedagogiczne wymiary jakości życia (s. 19-40). Poznań - Częstochowa: "Gemini" s.c.
- Brzezińska, A., Stolarska, M., Zielińska, J. (2001). Poczucie jakości życia w okresie wczesnej, średniej i późnej dorosłości. W: K. Appelt, J. Wojciechowska (red.), Zadania i role społeczne w okresie dorosłości (s. 103-126). Poznań: Wydawnictwo Funcji Humaniora.
- Chudzicka, A. (1995). Subiektywny obraz świata i obraz siebie jako kategorie pomiaru jakości życia osób bezrobotnych oraz ich oczekiwania wobec Klubu Pracy. W: A., Bańka, R. Derbis (red.), Pomiar i poczucie jakości życia u aktywnych zawodowo oraz bezrobotnych (s. 87-96). Poznań - Lublin: Środkowoeuropejskie Centrum Ekonomii Działania Społecznego.
- Czerwińska, N. (2002). Kształtowanie jakości życia w okresie dorastania. W: A. Brzezińska (red.), Szanse rozwoju w okresie dorastania (s. 11-25). Poznań: Wydawnictwo Fundacji Humaniora.
- Derbis, R., Bańka, A. (1998). Poczucie jakości życia a swoboda działania i odpowiedzialność. Poznań: Stowarzyszenie Psychologia i Architektura.
- Drat ? Ruszczak, K. (2000). Teorie osobowości - podejście psychodynamiczne i humanistyczne. W: J. Strelau (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki. Tom 2. Psychologia ogólna (s. 601-652). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
- Grodzicka, R. (2002). Poczucie jakości życia młodzieży w internacie. Toruń: Instytut Pedagogiki UMK (niepublikowana praca magisterska).
- Kalfos, M., Jaracz, K. (2001). Radzenie sobie ze stresem i zachowania zdrowotne w kontekście pielęgnowania. W: L. Wołowicka (red.), Jakość życia w naukach medycznych. Quality of life in medical sciences (s. 42-53). Poznań: Dział Wydawnictw Uczelnianych Akademii Medycznej.
- Stolarska, M., Zielińska, J. (2000). Jakość życia - przegląd koncepcji. Poznań: Instytut Psychologii UAM (maszynopis niepublikowany).
- Trzebińska, E., Łuszczyńska, A. (2002). Psychologia Jakości Życia. W: Z., Jurkowlaniec (red.), Psychologia Jakości Życia (s. 5-8). Warszawa: Wydawnictwo Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej.
Opublikowano: 2006-10-18
Zobacz komentarze do tego artykułu
- Autor: Molka44 Data: 2007-10-04, 15:25:22 Odpowiedz
Bardzo się cieszę,że trafiłam na ten artykuł. Jestem u progu pisania pracy licencjackiej na temat jakości życia pewnej specyficznej grupy społeczeństwa. Informacje zamieszczone w artykule pozwoliły mi na ukierunkowanie dalszych poszukiwań.
Pani Agato, ten artykuł jest wspaniałą pigułkąą. Cen... Czytaj dalej - RE: Pojęcie jakości życia - covebo, 2007-10-04, 20:19:45
- RE: Pojęcie jakości życia - pancerny, 2008-01-03, 18:05:03